در مورد محصولات کشاورزی پاک‌زیست خوانده اید یا از افرادی که به این سبک زندگی می کنند شنیده اید. در این مقاله، در واقع می خواهیم از داستان زندگی درخت‌ها در کشاورزی پاک‌زیست صحبت کنیم.
پشت هر درختی مثل هر آدمی داستانهایی نهفته است. ولی اکثر ما ، فقط در میوه فروشی ها ظاهرشان را میبینیم. بدون اینکه از داستان این درخت ها یا از اتفاقاتی که در طی زندگی برایشان افتاده خبری داشته باشیم. هر بار که برای خرید به میوه فروشی می رویم میوه های پاک‌زیست سرحال و شاداب و تازه و خوشرنگ و رو را دستچین می کنیم .
اما به نظر من چیزی که به میوه‌ها طعم یا رنگ میدهد داستان زندگیشان است. اتفاقاتی که برایشان افتاده است. به راستی داستان یک گیاه، یک محصول در کشاورزی پاک‌زیست با داستان زندگی یک گیاه و محصول مشابه در کشاورزی معمولی چه فرقی میکند؟
محصولات کشاورزی پاک‌زیست بخوریم یا نخوریم؟
در ابتدای تاریخ کشاورزی، کشاورزان فکر میکردند که گیاهان برای رشد “خاک را میخورند” اما در قرن نوزدهم یوستوس فون لیبیگ یک شیمی دان آلمانی کشف کرد که گیاهان از خاک نیتروژن ، فسفر و پتاس استخراج میکنند. مثل تمام کشاورزان، کشاورزان پاک‌زیست هم باید از حاصلخیزی خاک اطمینان حاصل کنند و گیاهان و آفات ناخواسته را کنترل کنند.
کشاورزی پاک‌زیست با استفاده از حشرات درنده ، مانند کفشدوزک ، از طبیعت به نفع خود استفاده میکنند تا مهاجمان تهدید کننده محصولات غذایی را بخورند. علاوه بر این ، کشاورزان پاک‌زیست دریافتند که تناوب زراعی به کنترل آفات در مزارع خاص کمک می کند ، اما کاشت محصولات همراه می تواند حتی از قدرت بیشتری نیز برخوردار باشد.
زندگی یک درخت در کشاورزی پاک‌زیست و غیرپاک‌زیست
به عنوان مثال کشاورزانی که گوجه فرنگی پاک‌زیست می کارند، معمولاً برای کنترل شته ها، سیر پاک‌زیست را در مزارع گوجه فرنگی خود می کارند. کشاورزان پاک‌زیست با افزودن کود سبز، کمپوست یا کودحیوانی مواد پاک‌زیست را در خاک می سازند.
کود سبز به گیاهانی گفته می شود که در مزرعه کاشته شده و پس از رسیدن به مرحله معینی از رشد، با شخم به زمین برگردانده می شوند . معمولا گیاهانی مثل باقالا یا شبدر و غیره را میکارند چون سریع رشد میکنند و دارای شاخ و برگ علفی و کم توقع هستند.
کود سبز از خاک در برابر فرسایش محافظت می کند، مواد مغذی را از سطح پایین خاک به لایه های فوقانی می چرخاند، علف های هرز را سرکوب می کند و مواد مغذی مورد نیاز را در خاک نگه می دارد.
فدراسیون بین المللی جنبش کشاورزی پاک‌زیست(IFOAM)، در تاریخ 5 نوامبر سال 1972 در ورسای فرانسه تاسیس شد. ریشه های کشاورزی پاک‌زیست از 4 اصل: سلامت، بوم شناسی ، انصاف و مراقبت رشد و نمو پیدا می کند.
اصل اول سلامت، به این معناست که محصولات به گونه ای پرورش یابند که سلامت افراد جامعه و کره ی زمین را به خطر نیاندازند. کشاورزی پاک‌زیست، سیستم ها و چرخه های زیست محیطی ایجاد می کند که رعایت انصاف را در روابط بین انسان و سایر موجودات تضمین می کند.
علاوه بر حفظ سلامت محیط زیست از سلامت نسل حال حاضر و نسل های آینده نیز محافظت می کند. یه همین علت استانداردهای پاک‌زیست، تنها استفاده از مواد پاک‌زیست را مجاز می داند و استفاده از سموم شیمیایی مصنوعی در کشاورزی پاک‌زیست مجاز نیست، مگر استفاده از بعضی از ترکیبات معدنی ساده مثل فرمون ها که مدتهاست در کشاورزی پاک‌زیست به عنوان یک روش موثر و غیر سمی برای “گیج کردن” حشرات استفاده می‌شود.
البته این مواد غیر سمی باید مورد تایید فدراسیون بین المللی جنبش کشاورزی ارگانیک (IFOAM) قرار گرفته باشد. پس کشاورزان اجازه‌ی استفاده از کودهای شیمیایی و مصنوعی و آفات شیمیایی برای محصولاتشان را ندارند.
درختان پاک‌زیست در خاکی می رویند که حداقل در طی سه سال اخیر رنگ کود و مواد شیمیایی را به خودش ندیده است. برخلاف یک کشاورز پاک‌زیست، هدف یک کشاورز معمولی این است که به کمک مواد شیمایی قدرتمند و اغلب سمی (که گاهی بیشتر از حد مجاز تعیین شده هم استفاده می شود)، علف های هرز را از مزارع خود حذف کند.
همین امر برای کنترل آفات نیز صدق می کند. کشاورزان سموم مختلف را در محصولات خود استفاده می کنند. اما این سموم دفع آفات لزوماً موثر نیستند و فقط در محل مورد استفاده باقی نمی مانند. شاید با خودتان فکر کنید چه فرقی میکند؟ مگر با شستن میوه ها مواد سمی از بین نمی رود؟
حتی اگر مضرات مواد شیمیایی و میزان تخریب مواد آلی خاک را در نظر نگیریم در یک دنیای کامل، بله حرف شما درست است! چون این سم ها بسیار آب دوست هستند و طبیعتاً باید با شستن میوه ها اثرشان از بین برود. اما ما در دنیای کامل زندگی نمی کنیم. از آنجایی که اکثر کشاورزان از سموم شیمیایی بیشتر از حد مجاز استفاده می کنند این سموم به داخل میوه نفوذ کرده و وارد بافت هایش میشوند.
دیوید پیمنتل حشره شناس می گوید ، “تخمین زده شده است که فقط 0.1٪ از سموم دفع آفات به آفات مورد نظر می رسد و بیشتر سموم دفع آفات بر محیط تأثیر منفی میگذارند. درخت اول که اسمش را درخت پاک‌زیست گذاشتیم، در خاکی رویید که حداقل سه سال رنگ مواد شیمیایی را به خود ندیده بود، در واقع لغت شیمیایی در دایره ی لغات درخت ارگانیک یافت نمیشود چون اصلا با آن آشنایی ندارد.
اما درخت دوم از ابتدای زندگی اش با مفهوم شیمیایی عجین شده است. به بیان ساده تر دفعه‌ی دیگر که میوه های معمولی را مشاهده می کنید به این فکر کنید ” به به ! چه سم های شیمیایی خوش رنگ و بویی” ! .
آب و هوا در کشاورزی پاک‌زیست و کشاورزی مرسوم
آب و هوا هر دو جزو منابع گرانبها و محدود هستند. در این مبحث هم کشاورزی پاک‌زیست در مقابل کشاورزی مرسوم عمل میکند. با مواد شیمیایی کشاورزی معمولی آب و هوا را به شدت آلوده میکند و سلامتی زمین را تهدید می کند.
کشاورزان پاک‌زیست برای جلوگیری از مصرف بی رویه آب، محصولات بومی منطقه خود را می کارند. محصولاتی که در آب و هوای طبیعی آن منطقه رشد می کنند و در نتیجه متناسب با محیطی که در آن هستند از آب استفاده میکنند.
کشاورزی پاک‌زیست هم حالا و هم برای نسل های آینده از محیط زیست و سلامتی ما محافظت می کند، اما کشاورزی معمولی این کار را نمی کند. در چهل سال گذشته، کشاورزی از یک تجارت رقابتی که شامل عمده مزارع خانوادگی کوچک با تنوع زیستی بود به یک صنعت که تنها تحت سلطه چند شرکت دارویی و شیمیایی است تبدیل شده .
احتمالا اسم “بیگ سیکس” ، مونسانتو ، دو پنت، سینجنتا، بایر، دَو و بی ای اس اف را شنیده اید. شرکتهایی که بذرها و محصولات مهندسی شده ژنتیکی (GE) و همچنین غذاهای اصلاح شده‌ی ژنتیکی (GM) را کشت میدهد.
اما چرا این محصولات در کشور خودشان ممنوع هستند؟ بله درست متوجه شدید.در آلمان مردم درباره‌ی غذاهای دستکاری ژنتیکی شده حس خوبی ندارند. کشور سوئد غذاهای دستکاری ژنتیکی شده را به خاطر حساسیت شدید مردم نسبت به این محصولات ممنوع کرد.
همچنین کشور آلمان در سال 2015 اعلام کرد که قصد ممنوع کردن غذاهای اصلاح شده ی ژنتیکی (GM) را دارد. به طور خلاصه زندگی یک درخت در کشاورزی معمولی پر از طوفان است! یک طوفان عالی با اثرات زیست محیطی، ناامنی غذایی و عوارض دیگر.
پاک‌زیست نخوریم اگر به تأثیرات منفی که کشاورزی معمولی بر روی خاک، هوا، آب و تنوع زیستی و در نهایت روی سلامتی خودمان می گذارد، اهمیت نمی دهیم.
